बाँके कार्तिक १८ गते।
नेपालीहरूको दोस्रो ठूलो चाड हो, जसलाई यमपञ्चक पनि भनिन्छ। यो चाड पाँच दिनसम्म मनाइन्छ, तिहारको मुख्य दिन भाइटीका हो, जुन विशेषगरी दाजुभाइ र दिदीबहिनीबीचको स्नेहको प्रतीकका रूपमा मनाइन्छ। यस दिन दिदीबहिनीले आफ्ना दाजुभाइलाई टीका लगाएर दीर्घायु, सुख–शान्ति र ऐश्वर्यको कामना गर्दछन्। भाइटीकामा दिदीबहिनीले विभिन्न रंगका टीका, मखमली फुलका माला र सप्तरङ्गी फूलले दाजुभाइको पूजा गरेर उनीहरूको सुस्वास्थ्य र दीर्घायुको लागि प्रार्थना गर्दछन्। यस अवसरमा दाजुभाइले पनि दिदीबहिनीलाई उपहार दिने र स्नेहको अभिव्यक्ति गर्ने चलन छ।
नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक समितिका अनुसार, यो वर्षको भाइटीकाको उत्तम साइत बिहान ११ः३७ बजे रहेको छ। यस समयलाई मकर लग्न, वृष नवमांश र अभिजित् मुहूर्त मानिन्छ। साइतमै टीका लगाउन चाहनेहरूका लागि यो शुभ समय हो भने सामान्य जनताले चाहिँ मध्याह्नमा कुनै पनि समय टीका लगाउन सक्ने उल्लेख गरिएको छ। समितिका अध्यक्ष प्रा. डा. रामचन्द्र गौतमका अनुसार, राज्यका उच्च अधिकारीहरूले भने शुभसाइतमै टीका लगाउनु उचित हुने तर सर्वसाधारणका लागि दिनभर टीका लगाउन कुनै बाधा नरहेको बताइएको छ।
भाइटीका हिन्दू धर्मको परम्परागत चाड हो जसमा देवी यमराज र यमुनाबीचको कथा पनि जोडिएको छ। जनविश्वास अनुसार यमुनाले आफ्ना भाइ यमराजलाई सम्झेर उनको दीर्घायुको कामना गर्दै टीका लगाइदिएपछि यो परम्परा शुरु भएको हो। यस अवसरमा टीका लगाउँदा देउसीभैलो खेल्ने, घरआँगन सजाउने, झिलिमिली बत्ती बाल्ने र मिठो खानेकुरा बनाउने चलन हुन्छ।
नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक समिति नेपालको आधिकारिक निकाय हो, जसले सबै प्रकारका हिन्दू चाडपर्वको तिथिमिति र साइत निर्धारण गर्छ। यस समितिले तिहार र अन्य प्रमुख पर्वहरूका लागि शुभसाइतको समय निर्धारण गर्दै आएको छ। यस्तै, स्थानिय पण्डितहरू र ज्योतिषहरूले पनि पञ्चाङ्गको सहायताले टीका लगाउने उत्तम समय निकाल्छन्।
यसरी, भाइटीका नेपालीहरूको मौलिक पर्व हो जसले परिवार र समाजमा आपसी स्नेह, सद्भाव र एकताको सन्देश दिन्छ। भाइटीकामा दाजुभाइ र दिदीबहिनीबीचको आत्मीयता, श्रद्धा र निष्ठाको प्रतिकका रूपमा सुसंस्कारहरूको पालना गर्दै दीर्घायु, समृद्धि र सुख–शान्तिको कामना गरिन्छ।
